Świat filozofii....

 

Jostein Gaarder napisał tę książkę dla własnych dzieci. To podróż przez historię filozofii od Edenu, mitów, pzez Platona, Sokratesa, Tomasza z Akwinu, Spinozę, Kanta aż do Marksa, Darwina i Freuda. 

Główna bohaterka, Zofia Amudsen pewnego dnia zaczyna otrzymywać listy, na początku są w nich pytania o sens życia, istotę śmierci, pytania o to, kim jest człowiek, o tożsamość dziewczynki; skąd wziął sie świat – pytania, od któych rozpoczęła się filozofia; potem otrzymuje kopertę zatytułowaną: "Kurs filozofii" i rozpoczyna się jej przygoda. Mentorem Zofii jest tajemniczy Albert Knox.

Dziewczynka otrzymuje też kartki adresowane do innej dziewczynki – Hildy. Obie mają ojców pracujących z dala od domu, obie kończą 15 lat w tym samym dniu. Zofia jest zafascynowana tym, co jej się przytrafiło. Poszerza wiedzę na temat filozofii (i my przy okazji także :)), a co za tym idzie, zaczyna zastanawiać się nad swoim istnieniem, nad metaforą jaskini Platona, koncepcjami Kieerkegarda cy Darwina. Dostrzega procesy społeczne i mechanizmy polityczne, które nami rządzą. Kiedy jednak spotyka postacie z bajek, a znajomy pies zaczyna mówić ludzkim głosem, Zofia wpada w panikę. Nie wie już sama, czy jest prawdziwa czy nie...

Wbrew pozorom, czyli reklamie na okładce, nie jest to latwa lektura. Oczywiście w porównaniu z wykładami w podręczniku szkolnym teorie filozoficzne są przekazywane prosto, ale to nie znaczy, że nie trzeba się nad nimi pochylić i wgłębić w niejednokrotnie zawiłe wywody. No cóż, filozofia to cała filozofia. Jest ona zresztą zawarta nie tylko w wykładach Alberta Konoxa, ale została wpleciona w konstrukcję fabuły, co stanowi bardzo interesująca propozycję dla czytelnika. Na końcu bowiem zostajemy sam na sam z refleksjami na temat tego, kim jesteśmy, czy istniejemy naprawdę, kto nas stworzył itd. Powinna to być lektura obowiązkowa w liceum.

"Świat według Anny" Jostein Gaarder

Powieść podejmuje ważny i aktualny wątek zmian klimatycznych, ale jest - moim zdaniem - bardzo przegadana. Za dużo tam wykładów i przemówień.
Główna bohaterka, Anna, jest bardzo zaangażowana w ratowanie Ziemi. Jej emocje rzeczywiście, jak to już pisał ktoś tutaj, przypominają atmosferę wypowiedzi Grety Thunberg.
Powieść została napisana w 2013 roku, szkoda, że przetłumaczono ją na język polski dopiero teraz, bo wydaje mi się, że 9 lat temu miałaby dużą siłę rażenia - byłaby nowatorska tematycznie i formalnie. Temat niszczenia klimatu u nas kiełkował, podobnie jak nowocześnie pisane powieści dla młodzieży z 15-letnią bohaterką, która wraz ze swoim chłopakiem próbuje zaradzić dewastacji przyrody w lokalnym środowisku.
Kto zna pisarstwo Josteina Gaardera, z pewnością rozpozna jego styl, mocno filozoficzny, z wątkami psychologicznymi.
Anna ma niepokojące sny, widzi w nich swoją prababcię, ma do niej pretensje o to, że jej pokolenie zostawiło świat na zgubę. Czy jest wyjście z tej sytuacji? Jostein Gaarder proponuje rozwiązanie magiczne i bardzo realne.
Mam mieszane uczucia wobec tej książki. Nie jest błyskotliwa, nie porywa, ale... zawiera solidną dawkę wiedzy, stanowi dobry punkt wyjścia do rozmów o globalnym ociepleniu.

"O zimie"

 Urocza książeczka dla 2-3-latków; zwraca uwagę na wiele aspektów zimy: śnieg, zaspy, łyżwy, dokarmianie ptaszków. Mało tekstu, dużo ilustracji.

Stulatek, który wyskoczył przez okno i zniknął

Całość mocno przypomina strukturę filmu "Forrest Gump" - głównego bohatera poznajemy jako stulatka, który ucieka z domu opieki. Postanawia iść, gdzie go oczy poniosą, co skutkuje 3 trupami, dwiema historiami miłosnymi i zyskaniem grona oddanych przyjaciół. Wszystko jest utrzymane w konwencji absurdalnego żartu. Akcja jest przeplatana retrospekcjami - poznajemy życie Allana Karlssona - ciężkie dzieciństwo, zamiłowanie do dynamitu, które okaże się punktem wyjścia i dojścia do wszystkiego co w życiu najlepsze i najgorsze, szereg perypetii z Einsteinem, Stalinem, Berią i Trumanem w tle.

To nowoczesna powieść, może trafić do młodego czytelnika.

Wielka księga młodego filozofa

Jaki jest sens życia? Jakie powinno być społeczeństwo? Co to jest szczęście? Jak najlepiej żyć? Co wolno robić, a czego nie? Gdzie jest czas? Co się dzieje po śmierci? Jeśli stawiasz sobie takie pytania, to znaczy, że filozofujesz.

Książka Wielka księga młodego filozofa to bardzo ciekawa propozycja dla nieco starszych dzieci. Tłumaczy w przystępny sposób co to jest rozum, jak myśl doprowadziła ludzkość do koła, czym są moralność i wiedza. Na kartach książki pojawiają się najważniejsi filozofowie, przy czym Autorzy akcentują, że wśród filozofów są też wybitne kobiety: Mary Wollstonecraft, Simone de Beauvoir i Hannah Arendt.

To lektura nie bardzo łatwa, ale też nie bardzo trudna. Wymaga skupienia, np. wówczas, gdy Autorzy tłumaczą dlaczego Platon uznał, że to filozof powinien rządzić państwem albo na czym polega interpretowanie czytanego tekstu lub jak odpowiedzieć na pytanie Kartezjusza, czy wszystko jest snem? Tak trudne kwestie wyjaśnione są w niezwykle przystępny sposób – co nieco da się odczytać na moich zdjęciach :) No cóż, Szwedzi już tak mają, że dobrze piszą zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych.

Bardzo ciekawa książka, uczy otwartości i zachęca do samodzielnego myślenia. Całość zdobią zabawne ilustracje.

Czy można odzyskać skradziony czas?

Na takie pytanie próbuje odpowiedzieć Nelly Rapp w kolejnej części cyklu zatytułowanej "Nelly Rapp
i czarownicy z Wittenbergi". Jest to nieco lepsza, moim zdaniem, część w porównaniu do białych dam. Całość przeczytałam w 15 minut, polecam dzieciom, które odkryły radość czytania. 

Tym razem Nelly orientuje się, że coś nie tak dzieje się z płynącym czasem. Raz przyspiesza, raz nie,
a ludzie są bardzo od niego uzależnieni. To według mnie najważniejsza wartość dydaktyczna tej książeczki. Uświadomienie małym odbiorcom, że to my zarządzamy czasem i że warto czasem go poświęcić rozrywce, spaniu czy lenieniu się... Martin Widmark oparł całość na frazeologizmach związanych z czasem: poświęcić czas; skradziony czas; stracony czas; czas się zatrzymał; pełno czasu; oszczędzać czas. Jak to bywa w takich zabawach językowych, cały dowcip polega na tym, że powiedzenia te zostały potraktowane dosłownie. 

Wspomnę na koniec, że ciekawy jest motyw zamiany czasu w rzecz materialną. Gdybyśmy potrafili to robić...

Nelly Rapp i białe damy

Martin Widmark to, jak informuje nas notka na okładce: "szwedzki gigant literatury dla dzieci". Po serii kryminałów z Lasse i Mają w roli głównej, przyszedł czas na historie gotyckie przeznaczone dla dzieci, w wieku około 8-10 lat.
Historia opowiedziana w "Nelly Rapp i białe damy" jest zabawna, krótka i bezpretensjonalna. W sam raz aby oswoić młodego czytelnika z tematem duchów.
Tytułowa bohaterka, Nelly, otrzymuje od swojej nauczycielki z Upiornej Akademii wykrywacz duchów. Dobrze się składa, ponieważ Nelly z rodzicami jedzie na weekend do zamku Lovlunda. Na zamku podobno pojawia się duch Białej Damy - to Gabriella Svinowska (polska końcówka przy nazwisku :)), która spadła ze schodów idąc na bal ze swoim narzeczonym. Ostatecznie okazuje się, że na zamku mieszkają dwa duchy!
Fragmentami narracja jest prowadzona w czasie teraźniejszym, co nadaje całości reportażowy charakter - akcja posuwa się w bardzo szybkim tempie. Ja mam wątpliwości dotyczące ilustracji - taka surowa kreska nie bardzo mi odpowiada -

Zastrzeżenia mam też do narracji opartej jedynie na opisie akcji. Wychowana w poprzednim wieku, wolę nieco plastyczności. Rozumiem jednak, że w związku z tym, że narracja jest prowadzona z punktu widzenia Nelly, rejestruje ona głównie fakty, dziecko nie skupia się przecież na opisie przedmiotów :)
Dobrze, że bohaterką jest dziewczynka - inteligentna, energiczna, nie boi się duchów, bezproblemowo według instrukcji składa wykrywacz duchów - z feministycznego punktu widzenia OK. Kiedy byłam mała, brakowało mi takich bohaterek. Dlatego pokochałam Anię Shirley - rudego bystrzaka :)
Na pewno ta seria jest odpowiednia do zachęcenia do czytania, do sprawienia, aby sięgnięcie po książkę było dla dziecka czynnością relaksującą. 

Pippi zawsze sobie poradzi i inne komiksy

Jeszcze nie opisałam książki, a już przechodzę do komiksu - o tempora, o mores!
Mam w ręku - jak czytam na okładce - drugi z trzech tomów zawierających po 12 historyjek o Pippi, Tommym i Annice.
Komiksy wydaje oficyna Zakamarki z mojego Poznania, słynąca z ambitnych, oryginalnych projektów. Ten - oczywiście - również do nich należy. Komiksy - nadal cytuję wydawnictwo - powstały w latach 1957-1959 i pierwotnie były publikowane w odcinkach w szwedzkim czasopiśmie dla dzieci. Dwa z nich ukazały się w Polsce na początku lat 90. Myślę, że nie był to dobry czas na komiksy. Wówczas jeszcze uważało się je za gorszą odmianę literatury.
Seria o Pippi należy do książek "dziwnych" - że przytoczę za swoimi uczniami. Omawiam książkę w klasie V. Wydawałoby się, że utwór o dziewczynce, która mieszka sama, jest tak silna, że podnosi konia, nic sobie nie robi z konwencji społecznych, a rabusiów wyprowadza w pole - będzie odpowiadał dzieciakom. Zasadniczo tak jest, Astrid Lindgren pisała lekko i z humorem, jej narracje płyną wartko, ale "problemem" są relacje Pippi z dorosłymi. Jej zachowanie wypływa z nieznajomości zasad, ale w ogólnym rozrachunku jest niegrzeczne. Co bardziej wychowane uczennice nie mogły się pogodzić z nieładnymi uwagami Pippi na temat nauczycieli czy koleżanek mamy Tommiego i Annice. Można powiedzieć, że kłopot z odbiorem przygód Pippi leży w naturze Czytelnika, a nie w samej, jak czytam w recenzjach - "wywrotowej" treści książki. Tak, na pewno w polskiej szkole, preferującej konserwatywne relacje, postać Pippi może wywołać niepokój. Wszystko ostatecznie zależy od nauczycielki/nauczyciela - od tego jak omówi książkę. Niektóre dzieci też nie do końca radzą sobie z umiejscowieniem Pippi w realnym, bliskim im świecie. Bo niby jest to zwykła dziewczynka, ale jednak nie do końca. Pippi to Pippi - to wszystko. Albo się ją lubi, albo nie.
Wracając do komiksu. Bardzo dobry pomysł. Ta część, którą czytałam, obejmuje przygody Pippi z pierwszej i chyba drugiej serii książek - nie pamiętam gdzie było rozbieranie choinki? Bo z pierwszej części, znanej w Polsce jako Przygody Pippi pochodzi na pewno fragment w komiksie pt. Pippi na proszonym podwieczorku, czy Pippi i pożar. Myślę, że komiksy o Pippi to ciekawa alternatywa dla książki. Są dzieci, które tylko poprzez komiksy poznają światowe dzieła, i dobrze. Ilustracje, autorstwa Ingrid Vang Nyman są ładne, ładniejsze od wielu ilustracji książkowych, nieco za bardzo przywiązanych do niezwykle sympatycznej, ale specyficznej odtwórczyni roli Pippi w filmie. Dobrze, że jest odmienna artystyczna wizja postaci Pippi. Polecam.

Skrzat nie śpi Astrid Lindgren

Poznańskie wydawnictwo Zakamarki prezentuje wysoki poziom. Tym razem zaproponowało małym czytelnikom refleksyjną opowieść o skrzacie, który mieszka w kącie na strychu stodoły w starej zagrodzie w głębi lasu...
Skrzat nie śpi to - przytaczam informację z wyklejki - zmodyfikowany przez Astrid Lindgren wiersz Viktora Rydberga Skrzat z 1881 roku; opublikowano go po raz pierwszy w Szwecji w 1960 roku wraz z ilustracjami Kitty Crowther. Polskie tłumaczenie: Anna Węgleńska.
Tytułowy bohater co noc rozmawia z owcami, kotem, psem Karo i innymi zwierzętami w zagrodzie. Zagląda też do ludzi, ale oni w nocy śpią. Jest zima, jest mroźno, skrzat wie, że wszystko mija, czekamy na lato, ale potem znowu będzie zima.
Nastrojowa opowieść, jej spokojny rytm zatrzymuje nas w biegu, zmusza do myślenia o skrzatach, o zasypanych śniegiem zagrodach i śladach skrzacich stóp... Piękne ilustracje.

Bracia Lwie Serce Astrid Lindgren

Astrid Lindgren nie trzeba przedstawiać. Autorka wielu powieści dla dzieci, a wszystkie warte są polecenia. Dzisiaj napiszę kilka słów o Braciach Lwie Serce.  Książka została po raz pierwszy opublikowana w 1974 roku; w 1979 otrzymała międzynarodową Nagrodę im. Janusza Korczaka (przyznawano ją do 2000 roku).
Jest to utwór poruszający niezwykle ważne problemy: miłości braterskiej, przyjaźni, lojalności, zdrady, a przede wszystkim - śmierci. Akcja powieści dzieje się na dwóch planach: w Szwecji i w Nangijali, czas także upływa w tempie realnym i baśniowym. Dwóch braci: Jonatan i Karol Lew mieszkają razem z mamą w skromnym domku. Mama jest krawcową, tata - marynarzem, który przepadł gdzieś na morzu. Dziesięcioletni Karolek opowiada nam historię ich wspólnego życia. Karolek, zwany Sucharkiem, choruje, ciągle leży w łóżku. Ma o sobie niskie mniemanie: uważa się za głupka z krzywymi nogami. Najsmutniejsze jest to, że wie o zbliżającej się śmierci. Boi się jej. Na pomoc przychodzi mu kochający brat Jonatan: (...) wyglądał jak królewicz z bajki. Jego włosy błyszczały zupełnie jak złoto, miał ciemnoniebieskie, cudne oczy, bardzo świecące, śliczne, białe zęby i całkiem proste nogi (Nasza Księgarnia Warszawa 1988, s. 10). Jonatan opowiada Karolowi o Nangijali: I zaczął opowiadać o Nangijali w taki sposób, że miało się prawie ochotę natychmiast tam pofrunąć. - Tam są jeszcze czasy ognisk i bajek - dodał. - To ci się spodoba. Z Nangijali pochodzą wszystkie bajki, bo właśnie tam takie rzeczy się dzieją i ten, kto się tam znajdzie, ma przygody od rana do wieczora, a nawet w nocy (ibidem, s. 7).

Życie jednak pisze własne scenariusze. Pierwszy odchodzi Jonatan, a dwa miesiące później do Nangijali trafia Karol. Astrid Lindgren wzruszająco opisała moment śmierci Karolka, jego przechodzenie do innej przestrzeni. Tak trudny temat jak śmierć pokazała w baśniowej, magicznej otoczce, łagodząc okrutny wymiar tego doświadczenia. W Nangijali chłopcy spotykają przyjaciół, ale podejmują także walkę z despotą Tengilem, który napadł na Dolinę Wiśni. Doprowadzają do jego zguby, ginie także potwór Katla, będący na usługach Tengila. Karol i Jonatan przechodzą do kolejnej krainy - Nangilimy.
Z moich doświadczeń wynika, że ta książka bardzo podoba się dzieciom. Rozpoznają typowe baśniowe motywy takie jak: potwory, magiczny róg, zły władca. To daje im poczucie bezpieczeństwa i pozwala na łagodne przyswojenie tematu śmierci oraz rozpoczęcie rozważań co następuje po życiu, czym jest Nangijala, czy "tam" spotykamy bliskich? Dzieciaki też w lot chwytają, że utworze Astrid Lindgren chodzi o walkę Dobra ze Złem, a Zło uosabia Tengil, jego żołnierze, Karma i Katla oraz zdrajca Jossi.
Powieść stanowi także dobry punkt wyjścia do rozmowy o braciach, ich charakterze i usposobieniu.  Jonatan i Karolek kochają się bardzo, są uczciwi, honorowi i odważni. Jednak nie kryształowi. Jonatan to ryzykant, a Karol trochę za bardzo powierza decyzje starszemu bratu, broni się przed odpowiedzialnością. Oczywiście jest to zamierzone. Astrid Lindgren mówi: każdy może pokonać zło, a jeśli nie pokonać - to mu się przeciwstawić. Powiedzieć NIE przemocy.
Bardzo ważna książka.